یلدا؛ فرصتی زنده برای همبستگی ایرانی–اسلامی

به گزارش روابط عمومی سازمان تبلیغات اسلامی، در دنیایی که شتاب زندگی روزمره، فضای مجازی و تغییر سبک زندگی، بسیاری از پیوندهای اجتماعی و هویت فرهنگی را تحت تأثیر قرار داده، آیین‌های جمعی و برنامه‌های فرهنگی، نقش حیاتی در زنده نگه داشتن سنت‌ها و ارزش‌های ایرانی–اسلامی ایفا می‌کنند. از بازارهای شلوغ تا محافل هنری و ادبی، مردم می‌توانند در این مناسبت‌ها علاوه بر تجربه شادی و نشاط، با ریشه‌ها و میراث فرهنگی خود ارتباط برقرار کنند. آیین‌هایی مانند شب یلدا، برنامه‌های فرهنگی شهری و محافل شعر و موسیقی، فرصتی است برای بازسازی این پیوندها و تجربه‌ای ملموس از فرهنگ ایرانی–اسلامی برای نسل جوان.

شب یلدا؛ آیینی خانوادگی و سرمایه‌ای اجتماعی

ایمان قیاسی، مجری تلویزیون و فعال رسانه‌ای، درباره جایگاه شب یلدا در فرهنگ ایرانی می‌گوید: «یلدا یک رسم خانوادگی است. مردم ما اصول و اساسشان خانواده است و شب یلدا، فرصتی برای گردهم آمدن اقوام و خانواده است؛ فرصتی که در کنار همه سنت‌های صله رحم، از دیرباز نفس به نفس با فرهنگ ما آمده و به ما رسیده است. ما موظفیم این بنیان خانواده و کنار هم بودن را به نسل آینده منتقل کنیم تا همیشه برای سرزمین و مردم ما باقی بماند.»
او تاکید می‌کند که آیین‌های جمعی نقش مهمی در تقویت همبستگی اجتماعی دارند: ««نگاه کنید به جنب‌وجوش بازارها در آستانه این مناسبت‌ها؛ مردم هر کدام اناری کوچک یا یک هندوانه می‌خرند، اما همین حرکت ساده، جریان اجتماعی و حس تعلق به جمع را ایجاد می‌کند. اهمیت چنین تجربه‌هایی برای تحکیم پیوندهای اجتماعی امروز بسیار روشن است.»

ضرورت توجه به فرهنگ ایرانی و نقش رسانه‌ها

قیاسی درباره اهمیت توجه به اجزای فرهنگ ایرانی در شرایط امروز می‌گوید: «همین که در رسانه ملی، حداقل یک برنامه اختصاصی داریم، یعنی شب یلدا برای بدنه جامعه و حاکمیت اهمیت دارد. نسل امروز، حتی اگر به ظاهر فاصله دارد، وقتی با برنامه‌ای جذاب و ملموس مواجه می‌شود، به این آیین‌ها علاقه‌مند می‌شود. ما باید این فرهنگ را به نسل جوان تحویل دهیم تا بتوانند آن را حفظ کنند؛ زیرا پنجاه سال آینده، نسل جدید خواهد بود که این آیین‌ها را زنده نگه می‌دارد.»
او می‌افزاید: «اگر آیین‌ها و ارزش‌ها را امروز به نسل بعد منتقل نکنیم، ممکن است در آینده اثری از آن‌ها باقی نماند؛ اهمیت دارد که این میراث فرهنگی محکم و استوار حفظ شود.»

برنامه‌ها و محافل فرهنگی؛ پلی میان سنت و جامعه امروز

در سال‌های اخیر، برگزاری برنامه‌ها و محافل فرهنگی نشان داده است که سنت‌ها و عناصر هویتی ایرانی–اسلامی، هرگاه از قالب‌های کلیشه‌ای فاصله بگیرند و به تجربه‌ای زنده و جمعی تبدیل شوند، می‌توانند با نسل امروز ارتباطی مؤثر برقرار کنند.
نمونه‌ای از این رویکرد، برنامه پرمخاطب قرآنی «محفل» در جزیره بوموسی است؛ برنامه‌ای که در پاسخ به ادعاهای اخیر امارات متحده عربی درباره جزایر سه‌گانه ایرانی برگزار شد و با حضور دختران ایرانی در لباس‌های اقوام مختلف و اجرای سرودهایی به گویش‌های محلی، تصویری زنده از وحدت ملی و هویت ایرانی ارائه داد. اجرای سرود حماسی «اینجا ایرانه» در پهنه این جزیره، نشان داد که فرهنگ، می‌تواند هم‌زمان حامل پیام هویتی، دینی و ملی باشد.
در ادامه همین مسیر، برگزاری محفل حافظیه در جوار آرامگاه حافظ، پیوند میان ادبیات فارسی و مفاهیم دینی را به شکلی ملموس به نمایش گذاشت؛ جایی که شعر، قرآن و فضای تاریخی حافظیه در کنار هم قرار گرفتند و تجربه‌ای مشترک از فرهنگ ایرانی–اسلامی برای مخاطب امروز رقم خورد. تأکید بر شخصیت حافظ به‌عنوان شاعری که حافظ قرآن نیز بوده، این پیوند را عمیق‌تر و معنادارتر کرد.
رویداد ملی «شب ایران» نیز با تکیه بر روایت‌های اسطوره‌ای، تاریخ حماسی و هنر معاصر، نشان داد که بازخوانی هویت ایرانی زمانی اثرگذار است که به زبان هنر و در قالب تجربه جمعی عرضه شود. رونمایی از مجسمه «زانوزنندگان در برابر ایران» و روایت ایستادگی تاریخی ایرانیان، این رویداد را به نمونه‌ای از پیوند تاریخ، هنر و هویت ملی تبدیل کرد.
در چنین بستری است که آیین‌هایی مانند شب یلدا نیز می‌توانند نقشی فراتر از یک رسم تقویمی پیدا کنند؛ آیینی که اگر با روایت، معنا و تجربه جمعی همراه شود، همان مسیری را طی می‌کند که این برنامه‌های فرهنگی طی کرده‌اند: تبدیل سنت به تجربه‌ای زنده برای امروز.
ایمان قیاسی با اشاره به همین ضرورت می‌گوید:«با توجه به شرایط فرهنگی و اجتماعی امروز جامعه، همین که در رسانه حداقل یک برنامه اختصاصی داریم، یعنی این آیین‌ها برای بدنه جامعه و حاکمیت اهمیت دارد. نسل امروز، حتی اگر به ظاهر فاصله دارد، وقتی با برنامه‌ای جذاب و ملموس مواجه می‌شود، به این سنت‌ها علاقه‌مند می‌شود. ما باید این فرهنگ را به نسل جوان تحویل دهیم؛ چون پنجاه سال آینده، همین نسل است که شب یلدا و دیگر آیین‌های ما را زنده نگه می‌دارد. اگر امروز نتوانیم این میراث را محکم منتقل کنیم، فردا چیزی برای پاسداری باقی نمی‌ماند.»
 

منبع: صبا